- КТК жаңа маусымда көрерменді несімен таң қалдырмақшы?

- Ең алдымен, өзінің ақпараттық-публицистикалық мазмұнымен. Биыл біз арнаны қайта іске қостық – релонч (телеменеджерлер арасында қазір сондай сәнді сөз бар – «брендті қайта іске қосу»). Біз үшін «релонч» – барлық ақпараттық сапты түзеу, нығайту. Жаңалықтар мен публицистика – рейтингімізді және көрермендер ниеттестігін ұстап тұрған дүние. Шын мәнінде, біз шексіз талант-шоу және бітіп бермес сериалдарға бәс тігіп отырған басқа телеарналардан айырмашылығымыз да сол. Біз үшін бастысы – репортерлық өнімдер. Тап осыған байланысты жаңаша безендірілді. Тап осыған байланысты жаңа студия жасалды. Тап сол студияда таңнан кешке дейін жаңалықтардың тікелей эфирі жүріп жатыр. Біздің прайм-таймдағы жоғары рейтингті бағдарламалар қазақстандықтардың шынайы өмірін көрсетеді.  

- Сіздің қаһарлы тележобаларыңыз туралы әлі де әңгімелесерміз, жаңалықтар туралы айтсаңыз. КТК – маусымнан маусымға дейін ақпараттық блогымен жұмыс істейтін жалғыз жекеменшік телеарна деуге болады. Бұның қажеттілігі бар ма?

- Өйткені оны қарайды. Жеке арнаның тағы қандай логикасы болуы мүмкін? Акционерлер үшін бастысы – рейтинг.  Демек, барлық редакция қызметкерлері үшін рейтинг жасау басты фактор. Біз сапалы жаңалықтар жасап үйрендік деп сенгім келеді. Айта кету керек, бүкіл елде жаңалықтарды жарнамадан түскен өз ақшамызға жасайтын жалғыз арнамыз десем артық болмас. Біздің  жаңалықтарды қарайды, өйткені онда насихат пен идеология аз, бірақ нақты өмір бар. Енді жаңалықтар редакциясын технологиялық тұрғыдан дамытудың уақыты келді.

- Арнаға екі тілде күндізгі жаңалықтар оралыпты. Ол қанша жыл эфирде болмады?

- Төмен рейтингтер мен шығындылығына байланысты 2008 жылы жабылған. Бірақ маңызды сұрақ нені көрсету туралы болатын. 10 жыл бұрын (қазір де) барлық арналардағы күндізгі жаңалықтар – кешегі сасыған оқиға немесе идеологиялық тақырыпты өтеу. Күндізгі жаңалықтар шын мәнінде, формалдылыққа айналды.

- Сонда тағы бір нәрсе ұсынғыңыз келе ме?

- Талпынамыз. Бар үміт – тікелей эфирде. Біз журналистің қосылуын аз шығынмен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін жабдықтарды сатып алдық. Енді абажадай ЖТС-тың  (жылжымалы телевизиялық студиялар) қажет емес, спутниктік ыдысты ұзақ уақыт орнатудың қажеті жоқ. Жоғары жылдамдықтағы Интернет арқылы барлығы оңайырақ. Бірақ бастысы – техникалық «сылдырмақ» емес, КТК жаңалықтарының көз алдыңда өзгеруі. Көрермен мұқият таңдалған «суреті» бар ауыр сюжеттерден шаршады. Оқиға болған жерден репортердің тікелей «тірі» репортажы керек, тікелей эфирдан сарапшының пікірі керек. Бұл сиқыр – кадрдағы адамдар басқаша әрекет етеді, басқаша айтады, эмоция басқалай. Эфирдің энергиясы – әр түрлі. Алдау қиын. Біз жаз бойы аталмыш форматты сынақтан өткіздік, мен сенімдімін, біз дұрыс бағыттамыз. Қазақстандықтар баяғыдан бері отандық телевизияның жайбасарлығын сынауда. Әділ сынайды.  Көп жағдайда біздің көрермен Қазақстандағы кез келген төтенше жағдай туралы бірінші кезекте ресейлік жаңалықтардан, сосын Euronews-тан, соңында кешкі уақытта ғана қазақ эфирінде ақпарат алады. Біз жағдайды өзгерте аламыз: бұл үшін күндізгі жаңалықтар және тікелей эфир бар. Біліктілігі мықты, ақпараттық қызметтің бас редакторы Александр Подойников басқарған команда ауқымды жұмыс атқарып отыр.

- ХХІ ғасырда өмір сүріп отырып қазақстандық телевизиядағы тікелей эфирді біз неге таңсық дүниеге теңейміз?

- Көшеден тікелей байланыс орнату біз үшін тым қымбат боп келді. Сондықтан оны мемлекеттік арналар – жылына бір рет айтулы мерекеге қатысты, жеке арналар – екі жылда бір рет зілзала/апатқа байланысты береді. Репортерлар тікелей эфирге шығудың қалай екенін ұмытты, кейбіреуі тіпті оны үйреніп те үлгерген жоқ. Студиялық жобалармен де тәжірибе мәз емес – жазылған нәрсені жасау. Бұл жерде өзіндік  цензура жұмыс жасайды. Осы маусымда біз жаңаша жұмыс істегіміз келеді. Иә, кемшін тұстар бар,  бірақ біздің тілшілеріміз екінші-үшінші қосылымнан кейін-ақ ырғақты сезініп, тоқтап қалу екпінін  іліп әкетті. Қалай сөйлеу керектігін,қандай ақпаратты шығару керектігін  ұқты. Біз тың форма іздейміз, ол күлкілі, дөрекі емес, шынайы және шыншыл болмақ. Күштерді теңестіру, ойын ережелерін өзгерткен – смартфондар мен мессенджер. Енді кез келген тәтешка Facebook немесе YouTube-те тікелей эфирді ұйымдастыра алады. Және оны көретіндер табылады. Көрермендер өздері-ақ  бұрыннан бері бейнеклиптерін редакцияға жіберіп отырады. Сондықтан ғаламторды, гаджеттерді және әлеуметтік желілерді пайдалану – азаматтық журналистиканың толық потенциалын пайдалану, сонымен бірге барлық ережеге және барлық жауапкершілікке сәйкес кәсіби эфирлік телевизияны жасауға міндет қойылды. Айтпақшы, тікелей эфир жаңалықтардан гөрі көбірек болады. Сенбі күні КТК Алексей Шахматовпен «Пока не поздно» атты тікелей эфирде жаңа жоба ұсынып отыр.

- Бұл «Другая правда» бағдарламасының орнына келе ме? Тағы да «тастап кеткен және қорланған» туралы жеке әңгімелер ме?

- Бұл да сондай, бірақ аталмыш форматты «ақпараттық шоу» ретінде қарастырамыз.

- НТВ-дағы «Центральное телевидение» іспеттес пе?

- Айтпақшы, өте жақсы үлгі! Адамдар күн тәртібінен мезі болды: құрықталған жемқор шенеуніктер, девальвация фобиясы және шалғай ауылдағы зәреңді ұшыратын қылмыстар. Эфирді жеңілдетіп, «карманы» тазалап алған да жөн. Команданың алдында міндет – жеңіл, қызықты, бірақ талғампаз, терең ой салатын ақпараттық бағдарлама жасау. Ақпараттық эфир үшін әдеттен тыс дүние көп: студиядағы қонақ, жарық-шоу және тақырыпты ашудың ерекше тәсілі. Сол «қаһарлы реализм» аясында біз аптаның баламалы ақпараттық нәтижесін  қорытындылағымыз келеді.

- «Пока не поздно» сіздердің фирмалық публицистикалық жобалар сапында. Көрерменді тағы қандай өзгеріс күтіп тұр?

- «Главная редакция» – біздің ең жоғары рейтингтік және ұзақ ойластырылған журналистік жоба – дүйсенбіде көрсетіледі. Онда рейтинг әкелмейтін күрделі оқиғаларды айтамыз, бірақ бұл жоба біз үшін өте маңызды. Бұған сенімдіміз. Ал «Было дело» әдеттегідей сейсенбіде. Көптеген қылмыстық ретро оқиғалары әлі де бар. Сәрсенбі күні «Черный квадрат» орнына «Министерство правды» жобасын шығардық. Бұл Оруэллдің безендіруін көрсететін антиутопия әлеміне монтажды формат. Жүргізуші – Қарлығаш Исабекова. Жаңа бағдарламаның тақырыбы тар емес: бала қатыгездігінен бастап синтетикалық тағамға дейін, интернетке тәуелділіктен экологияның құлдырауына дейін. Берілген тақырыпты динамикамен монтаждау арқылы оқиғаны талдау. Сарапшылар оқиғаны негізгі ала отырып,оның Қазақстанда, Ресейде, Америкада қалай болатынын баяндайды. Қысқасы, сарапшылар әр елде бірдей жаһандық проблемалардың қалай шешілетінін талқылайды.

- Классикалық қорытынды форматтар туралы не деуге болады? Артур Платонов кадрда қала ма?

- Артур Платонов – қазақстандық телевизияның жұлдызы, ал «Портрет недели» – КТК-ның көне және рейтингі жоғары форматының бірі. Біз үшін Платоновтың  КТК арнасында  журналист болуы стратегиялық маңызды. Ол  біздің Астанадағы инсайдер, соның арқасында біз әркімнің қолынан келе бермейтін мүмкіндікке иеміз. Платоновтың тағы бір жобасы – «Слуги народа» ешқайда кетпейді. Мао жолдас айтқандай, «жүз гүл гүлдей берсін»...

Сондай-ақ бізде қазақ тілінде қорытынды жоба ашылды!  

- Қателеспесем, арналарыңызда ондай қорытынды бағдарлама көптен бері болған жоқ...

- Рас, көп жылдар бойы мемлекеттік тілде ақпараттық-сараптамалық бағдарлама болған жоқ. Түрлі себептермен: редакциялық ресурс жеткіліксіз,  маркетингтік сұраныс түсініксіз болды, және т.б., бірақ биыл біз  олқылықтың орнын толтырдық. Елеусіз қалдыруға болмайтынын биыл ұқтық.

- Елімізде ақпараттық бағдарламаларға деген сұраныс бар ма?

- Қазақ тілді көрерменнің саны артып келеді. Бірақ бізде бұл аудиториямен ешқашан проблема болған емес. Сапалы зерттеулерге сәйкес, «Наша правда», «Главная редакция» көрермендерінің  жартысынан астамы қазақша сөйлейтіндер. Көрерменді, біріншіден, тақырып пен шынайылық қызықтырады. Ал орыс тілі көпшілікке проблема емес. Мемлекеттік тілді ұға алмай жүрген орыстарға қарағанда, қазақтар, эфирдегі орыс тілін жеңіл қабылдайды. Бұл шындық және ойландыратын үрдіс.   Бізге қазақша апталық бағдарламаны баяғыда ашу керек болатын, енді уақыт келді. КТК телеарнасында атына заты сай лайықты жобамен бірге жаңа есім пайда болды. Ол – Серік Жанболат. Аты аудиторияға кеңінен танымал автор және жүргізуші.  Оның келуімен өзекті тақырыптар ғана емес, тиісті рейтингтер де болады деп сенемін.

- Жаңалықтар мен жексенбілік бағдарлама туралы түсінікті, енді ребрендингке оралайық.

- Қайта жүктелуде...

- Көрермендер КТК аббревиатурасына қайта оралған жаңа логотипін көрді. Бүкіл ел латын әліпбиіне көшіп жатыр. Неге бұл үрдісті елемейсіз?

- Кезекпен бастайық. Латын  қарпіне көшу  бастамасы маған қатты ұнайды. Бұның өптеген адамдарға мемлекеттік тілді үйренуге көмектесетініне сенімдімін. Біз қазақ тілін басқаша қабылдай бастаймыз, ішкі блоктан және қорқыныштан арыламыз. Мен бұл туралы орыс тілін мамандық деп есептейтін адам ретінде айтамын. Жаңа КТК логотипіне қатысты – бұл, әрине, арнаның тұжырымдамасын көрсетеді.

- Қарақшылардың байрағына ұқсас...

- Иә, Тор тоқпағы (тұмар) және автожарыстың эстетикасы бар. Жаңа логотип  батыл, қуатты, ақпараттық.  Осы әріптің динамикасын ертерек қалпына келтіруге болушы еді, өйткені қазақстандық телевизияда «КТК» – нақты брендтің бірі. Тіл жағынан қарасақ, «КТК» аббревиатурасы латынша қабылданады. Тарихқа көз жүгіртсек, бренд есте сақталып, мағынасы жойылатын кез болады. НТВ,  РЕН-ТВ-ның  мағынасы не екені қазір кімнің есінде бар? Оның негізін қалаушы Ирена Лесневскаяның REN-TV брендінде шифрланғанын кім есіне алады? Бұл біз үшін «коммерциялық» деген сөз – 90-жылдардағы жылу құбырларындағы естеліктер.

- НТВ және РЕН-ТВ, менің түсінгенім,  еліктеудің үлгісі ме?

- Ал... егер сіз насихаттау және бөтен қараңғылықты елемейтін болсаңыз, онда бұл арналар форматтар мен эфирге жетудің мысалы ретінде жаман емес.  Әлі де  оқып, үйренуіміз керек: ресейліктерден және украиндықтардан. Жасырмай айтайық,  телевизия  технология сапасы тұрғысынан бізде әлдеқайда төмен. Егер графикалық қақпаға қайта оралсақ, біз сәнді монохромға келдік, «жарылған» 3D қалды. Бұл қазіргі телевизиялық сәнді үрдіске, жаңа ұранмен толық сәйкес.

- «Қараға ақпен басқандай». Бұл нені білдіреді?

- Біздің эфир туралы. Менің қызым айтқандай, «қызықтың бәрі осында». Стильді семантикалық және графикалық лаконизмді сақтайтын әр түрлі түсінік береді. Біз расында да басқалардан өзгеміз. Біздің кадрда әрдайым ақ пен қара қақтығысып жатады.

- Жақсылық мен жауыздық па?

- Түрлі көзқарастар. Түсінетін болсақ; «Біз жаңалық шығарамыз...», «Ақпараттық шабуылдың шетінде...» деген ұраннан аулақпыз.  Бұрмаланған эстетикалық бұрылыстарға мұқтаж емеспіз. Біреу өзіне мүмкіндік бере алады, бірақ біз басқа арнамыз. Біздің аудитория бөлек.  Барлық бағдарлама тайға таңба басқандай. Әрдайым өз жолымызбен біртіндеп жүреміз.

- Ішкі ұйымдастыруда өзгеріс бар ма?

- Негізгі ақпараттық студияда барлығы өзгерді. Біз оған үлкен инвестиция салдық. Сұлулық үшін емес, бәрі технологиялық функционалды болу үшін. Студия кеңістігін барынша пайдалануды қалаймыз. Көптеген жаңа ақпараттық бағдарламалар торға кірді және бірдей орналасты. Алдыңғы қатарлы экрандар пайда болды, бұндай ешқашан болған емес. Шахматовқа арналған сектор, аймақ үшін жарқыраған дуал, қонақтарға арналған безендіру блогы бар. Барлығы қымбат, бірақ  пафоссыз. Ең алдымен режиссерлар мен жобалардың ішкі бағытына арналған.  

- Жаңа жүргізушілер бар ма?

- Алексей Шахматов, Светлана Булатова, Дина Төлепберген, Ерланби Дәулетияр, Мәдина Балғабаева. Ал Айгүл Тоқсанбаева, Шолпан Сахариева, Қарлығаш Исабекова, Арнұр Ыстыбаев, Асыл Махметов – жаңа тұлғалар.

- Соншама «жаңа» адамдар емес – 2000 жылдың басында жүргізген...

- Қуыс кеуде сүйкімділердің бізге қажеті қанша? Бұл біздің тарихымыз емес, бізге бэкграундты «тұқым» қажет, – дейді бас директор Элмира Джамилова. Біз эфирдегі тұлғаларға сүйенеміз, образға жабысамыз. Қазақ телевизиясында ондай адам аз. Көбісі КТК-мен тығыз байланысты, сондықтан біз үшін адам – басты құндылық. Міне, мысалы,  зайырлы тілшіміз Люся Яркова. Ондай адамды қайдан табасыз?

- Соңғы кездері Люся түрлі маргиналдармен араласып, қала шетіндегі тұрғындардың коммуналдық мәселелерін шешіп жүрді. Бұл жөн-жосыққа кереғер қылығы әдейі жасалған ба?

- Ол қара ала. Өткір репортаж – КТК үшін тарихи формат. Форманы біртіндеп өзгертеміз. 90-шы жылдардың басында қарияға көмектесу керек болса, КТК-ны шақыратын. 25 жыл өтсе де, әжелердің жаңа ұрпағы өсті, бәрібір КТК-ны іздейді.

- Бұл идеяларды жаңа маусымда қалай қалыптастырасыз?

- Қазақша «Дау-дамайсыз» бағдарламасын шығардық. Бұл 2000-шы жылдардың басындағы «Неотложка», «Общественная приемная» классикалық форматтың реинкарнациясы. Классикалық жағдай – әділетсіздік.  Қариялардың  мәселелерін шешу үшін үлкен қаражат бөлінген, бұған Астана да мүдделі. Ал әженің ақшасы ұрланған болса да, олар әдетте адамдарға жеткізе алмайды, ұйымдастыра алмайды. Бұл біздің ортақ мәселеміз. Механизмдер, заңдар бар ма? Бар. Тек талап ету керек.

- Шенеуніктерді кеңсесінде алқымынан аласыз ба?

- Эфирге сындарлылық қосылғанымен, тебіреніс жойылмайды. КТК әрдайым шайпау мінезді белсендінің рөлінде: «Келіңіздер, дұрыс болайық, есік алдын сырлайық, жуайық, тазалайық, аулаға шлагбаум орнатайық!». Егер сіз шағын аумаққа жауапты болсаңыз, онда айналаңа да жауапкершілікпен қарайсың. Ендеше сындарлы болудың реті келді.

- Адамдарға тағы қалай көмектесуге болады?

- Бейсенбіде кешкі жаңалықтардан кейін «Иная реальность» атты мистикалық жаңа жобаа жарық көрді. 

- Экстрасенстер додасы ма?

- Керісінше, адамның басынан өткерген ащы оқиғасы мен арғы дүниемен қатынасу.

- Қараңғылықты насихаттады деген айыптаудан қорықпайсыз ба?

- Біз, негізінен, көрермен жағындамыз. Шындықты табуға көмектесу үшiн жеткiлiктi жағдайлар бар. Бұл бағдарламаны «Наша правда» бағдарламасын дайындайтын журналистер жасайды.  Мұндай кейіпкерлер мен әңгімелер жетерлік. Елдегі ең тәжірибелі ТВ продюсер Ирина Маликова осы идеяны ұсынды, ешқандай күмәнім болған жоқ. 

- Біз жаңа студия туралы, қараңғылық туралы және азаматтық жауапкершілік туралы сөйлестік. Сіз тіпті жеке форматта халықаралық шолуды бастағаныңызды естідім. Қажеттілігі бар ма? Насихатқа бас ұрамын деген ой болған жоқ па?

- Экрандарда үгіт пен насихат көп болғандықтан бұл форматты қабылдадық. Кешкі жаңалықтар алдында көрсетілетін шағын, бес минуттық бағдарлама. «Путинге шабуыл жасайды»,«жағымсыз НАТО жоспары» жоқ -  альтернативті халықаралық жаңалықтар.  «Халықаралық» юмормен сөйлесеміз. Атаудағы дизайнда «Глобус» сияқты – халықаралық шолу, бірақ бәрі де, венгр бұршағы да ұрып-соғылады.

- Халықаралық жаңалықты қалжыңмен берген қиын. Әдетте таспада мұңды жаңалықты көріп жүрміз...

- Тап солай! Тек қайғы-қасіретке толы таспаны көріп жүрміз, болмаса,жаңалықтар тым  салиқалы. Көңілді жаңалықты неге бермеске? Томпиған Ким Чен Ын, жалаң кеуделі Путин қолындағы балықпен, тіпті кейде шетелдік БАҚ Қазақстан туралы күлкілі жазады. Мазмұны керемет  – айналада болып жатқан құбылыстарға,  ең алдымен, өзіңізге қарапайым қараған жөн. Сонда өмір сүру оңай. Айналаңдағы жын қаққан дүниеден де күлкілі нәрсе табуға болады.

- Бұл КТК арнасының берген ем-домы деуге бола ма?

- Иә, қара ала. Тайға таңба басқандай. 

ЧИТАЙТЕ ТАКЖЕ: 

КТК арнасын тамашалаудың 22 себебі бар!

КТК арнасы әділетсіздіктен қажыған жандардың тауқыметін шешуді өз қолына алды!

Ерланби Дәулетияр: «Ішкі мазмұны келіспеген адам эфирде сүйкімді көріне алмайды»

Асыл Махмет: жаңалық жүргізгенде көз алдымда ауылымның адамдары тұрады

Серік Жанболат: біреудің жазып берген дүниесімен эфирге шығып көрмеппін