Жер учаскеңізді мемлекет мұқтажына аламыз десе...
Жер учаскеңізді мемлекет мұқтажына аламыз десе, өз құқығыңызды білесіз бе? Жеріңіз қалай бағаланады? Не ескеріледі? Сізге қалай, қандай және қанша өтемақы төленеді? Нарық құны қалай бағаланады? Сонымен, жаңа ереже бойынша жерді алып алу қалай жүріп жатыр? Заңға енгізілген өзгертулер жер иелері үшін нені білдіреді? Сан соғып қалмайын десеңіз, сарапшының кеңесіне құлақ түріңіз.
Жыл басында «Мемлекеттік мүлік туралы» заңға түзетулер қабылданды. Олардың кейбіреулері нарықты бағалауға, жерді иеліктен шығару кезінде өтемақыға және тең сыйақыға қатысты.
ҚР Жер қатынастары жөніндегі сарапшы Бақытжан Базарбек былай дейді:
Тең бағамен өтеу деген не?
Бұл иеліктен шығарылған жер телімінің иесі алатын өтемақы. Жергілікті атқарушы орган (ЖАО) өтемақы ретінде ұқсас жер телімін (ЖТ) немесе жылжымайтын мүлік ұсынып, болмаса нарықтық құнын төлейді.
Өтемақы мөлшеріне отырғызылған ағаштар да кіреді. Мысалы, жер телімінің негізгі мақсаты ауыл шаруашылығы болса, онда өсімдіктер, жеміс-жидек ағаштары да бағаланады.
Сондай-ақ, мемлекет инженерлік желілер мен коммуникациялардың шығындарын төлеп береді. Бірақ, ол шығындарды растап дәлелдеп беруіңіз керек.
- Егер учаскеңізді аламыз десе, құжаттарды реттеңіз.Өзіңіз көгалдандырып, инженерлік желі салып, шаруалылық қосымша сарайлар тұрғыздыңыз ба?Онда соларды құжаттармен растаңыз. Шот-фактураларды, фискалдық чектерді, орындалған жұмыс актілерін, келісім-шарттарды көрсетіңіз. Сонда шығындарды ақтап, өтемақы алған оңай болады, - деп кеңес береді Бақытжан Базарбек.
Егер жер теліміңізде ондай учаскелер болмаса, жері алынған ЖТ иесіне тұрғын үй беріледі. Әдетте, олар мембағдарламамен қоныс аудару пәтерлері немесе коттедж үйлер.
Тең бағалы учаскелер беру шартында да жаңалықтар бар. Ұсынылатын ЖТ алып алынатын жер учаскесі орналасқан елді-мекеннен алыс болмауы керек. Облыстағы учаскеге қаладан немесе қаладағы учаскеге облыстан жер телімі берілмейді. Сондай-ақ оның мақсаты ескеріледі.
- Жеке тұрғын үй құрылысы (ЖТҚ) мақсатында жер телімін алып жатса, онда соған ұқсас жер беруі керек, яғни саяжай немесе бақша егуге арналған жер емес. Егер учаскеңізді нысаналы мақсатта бақша егуге алып, ал жаңасына жеке тұрғын үй құрылысын (ЖТҚ) ұсынса, ол сыбайлас жемқорлықтың құқық бұзушылығы болып саналады.
Егер иеліктен шығарылатын жер телімінің бағасы баламалы құнынан жоғары болса, айырмашылық иесіне қайтарылады. Жаңа тұрғын үйдің шаршы көлемі аталған мөлшерден төмен болмауы керек. Бірақ, мынадай сәл өзгешеліктер бар:
- Кейбір жергілікті атқарушы рган (ЖАО) стандарттарында пәтердің ең төмен шаршы метрі көрсетілген, ол өтемақы ретінде ұсынылуы мүмкін. Мысалы, тіпті 38 шаршы метр аумақ алынса да, 48 шаршы метр. М. Өтелетін шаршы метр аумағы алынатын аумақтан артық болса, жер иесі ешқандай айырмашылықты төлемейді. Егер, керісінше, меншік иесі кішігірім мөлшердегі тұрғын үйді теңдей өтемақы алса, оның жетіспейтін бөлігі жергілікті бюджет есебінен өтеледі. Егер 120 шаршы метрді алып, 80 ш.м. берілсе, айырмашылығын біржолғы ақшамен төленеді. Ал өтемақыны мерзімін ұзартып төлеу заңмен тыйым салынған.
Нарықтық құнын бағалау
Бұған дейін өтемақы мөлшері мүліктің сатып алу жәйтімен анықталған. Мемлекеттен сатып алынған жер теліміне өтемақы төленген құнына сәйкес болды. Ал нысан ЖТҚ-на санатына түссе, ол қосымша сарайларға да ақы төледі. Егер жер азаматтық-құқықтық келісімшарт бойынша жасалса, онда мәміледе көрсетілген баға ескерілді, бірақ ол нарықтық құннан жоғары болмады. Құжаттарда сома көрсетілмесе, өтемақы кадастрлық құнымен төленді.
Түзетулер қабылданғаннан кейін оның қашан сатып алынғанына, мақсаты мен формасына қарамастан, барлық жер учаскелері нарықтық құны бойынша бағаланады. Дегенмен оны анықтау қиын екен:
- Бағалаушылар нарықтық құнды анықтау кезінде саудагерліікке барады. Бағасын көтеру үшін еш жерде жоқ жер учаскелерінің жасанды хабарламаларын жасатып көрсетеді. Сосын оларды негізге ала отырып, нарықтық бағасын ұсынады. Мемлекеттік қызметті және сыбайлас жемқорлыққа қарсы агенттік бұл мәселені қарастыруда.
Жер телімін алу тәртібі
Жер телімін алу жергiлiктi атқарушы органның шешiмi шығарылғаннан кейiн басталады. Үш жұмыс күні ішінде ол республикалық және жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында және әкімдіктердің сайттарында жарияланады.
- Егер шешім қабылданғаннан кейін үш күннен кешігіп жарияланса, бұл заңның өрескел бұзылуы. Қол қусырып отырмай, дере іске кірісіңіз – шешімді заңсыз деп тану туралы шағым жазыңыз. Жариялау - бұл жер телімін алудың ең маңызды рәсімі. Жергілікті атқарушы орган мерзімді сақтауға міндетті.
Қаулы жарияланғаннан үш күннен кейін ЖАО жер иесіне учаскесін алу турлы поштамен хабарлама жібереді. Бұл хабарлама ХҚКО-да заңды талап ретінде тіркеледі. Жеке меншік иесі ЖАО-ға мүлік құжаттарының көшірмесін беріп, сосын бір айдан кейін мүлкі мен жер телімі бағаланады.
Иеліктен шығарылған мүлікті бағалау нәтижелері бойынша жергілікті атқарушы орган мемлекет мұқтажына иеліктен шығару туралы келісім жобасын әзірлеп, оны поштамен меншік иесіне жібереді.
- Бұрын хабарламаға сатып алу жобасының шарты қосылатын, онда жер учаскесінің құнының орнына сызықша тұратын, өйткені бағалау әлі жүргізілген жоқ. Бұл түзетілді. Енді бір ай ішінде ЖАО бағалап, құнын келісімшарт жобасына енгізеді, тек содан кейін оны поштамен меншік иесіне жібереді. Сөйтіп меншік иесі үлгі емес, тәуелсіз бағалаудан кейін жеке дайындалған шынайы төлем келісімшартын алады.
Жаңа ережелер бойынша келісімшарт жобасы бағалаудан кейінгі он жұмыс күні ішінде дайындалады. Келісім-шартты алғаннан кейін 20 күн ішінде меншік иесі келісімін немесе келіспеушілігін жазбаша жолдайды.
Келісу рәсімі мен меншік иесінің құқықтар
Түзетулер келісу рәсімінде де бар. Енді меншік иесі шартқа ұсыныс енгізіп, тармақтарын түзетіп, нақтылай алады. ЖАО бір ай ішінде осы ұсыныстарды қарап, зерттеуге міндетті. Ол өтемақыға жататын иеліктен шығарылған мүліктің құрамына, шығынына, бағасына қатысты болуы мүмкін.
Мысалы, егер жер телімін алып алған кезде учаске мен тұрғызылған үйді бағалап, ал қосымша салынған шаруашылық сарайлар, инженерлік желілер мен коммуникациялар бағаланбаған болса, меншік иесі бұны ескертеді. Сонымен қатар қосымша мүлікті қосымша бағалауға бастама көтеруіне болады.
Материал Krisha.kz сайтынан аударылып алынды.
Оқи отырыңыз: Инфографика: Тұрғын үй бағасында не өзгерді
Видео: 1 сәуірден бастап атаулы әлеуметтік көмек қалай өзгереді
Жөндеу жұмыстары: Үйдегі ұсақ-түйек олқылықты қалпына келтірейік
Балаңыз балабақшаға баруға дайын ба?
