Құқық белгілеуші құжаттарын тексер

1. Сатушы адамнан баспананың құқық белгілеуші құжатты сұрап, оны  фотоға түсіріп алыңыз немесе бар ақпаратын көшіріп жазып алыңыз. Кейін оны ауыртпалықтар туралы куәлікте көрсетілген мәліметпен салыстырыңыз.

Қазақстанда құқық белгілейтін құжаттың заңды 20-ға жуық түрі  бар. Сату-сатып алу, айырбастау, сыйға тарту, жекешелендіру келісімшарттарымен қатар, оның мұраға құқық туралы куәлігі, ашық аукционнан сатып алу актісі, неке келісім-шарты және басқалары болуы мүмкін.

2. Сәйкестендіру және техникалық сипаттамасы көрсетілген – пәтерге тіркеу куәлігін сұраңыз, ол: материалы, үйдің салынған жылы, кадастрлық нөмірі және бөлме саны, өлшемі көрсетілген пәтердің жоспары.

Ең бастысы, объектінің нақты көрсеткіші болуы керек. Осы жоспармен пәтерге кіріп қараңыз. Қайта жоспарлау жүргізілгенін, есік пен терезе саңылаулары, қабырғалары мен қалқалары бар-жоғын тексеріңіз. Күдік туған жағдайда сатушыдан жылжымайтын мүлік орталығының (бұрынғы БТИ) технигін шақыруын сұраңыз. Бұл әрекет ақылы және ол бірнеше күнді алады.

Аталған құжаттар Қазақстан Республикасының әділет органдарында тіркеліп, тиісті қолы қойылған, мөрі болуы керек.

3. Сатышының жеке куәлігімен, құқық белгілеуші құжатта көрсетілген пәтер иесі туралы ақпаратты салыстырыңыз. Егер кем дегенде бір әріпте немесе нөмірде сәйкессіздік болса, сатушыдан мәміле жасамас бұрын оларды түзетуін сұраңыз.

Мүлік ауыртпалығы (обременения) туралы анықтама талап ету 

Оның толық атауы – «Жылжымайтын мүлікке тіркелген құқықтар және оның техникалық сипаттамалары туралы анықтама».

Онда құқық белгілеуші құжат көрсетілген. Соның негізінде сатушыда меншік құқығы, тең иеленушілердің саны (егер олар болса), болуы мүмкін  ауыртпалықтар (пәтер банкте немесе басқа несие берушіде кепілде немесе қарызы үшін қамауда тұруы мүмкін).

Анықтама тек бір күнге жарамды және оны меншік иесі немесе оның уәкілетті өкілі ғана ала алады. Нотариус оны сол жерде-ақ сұрап, ала алады.

Сатушыны және басқа мүдделі тараптарды тексер

1. Сатушы қабілетсіз болып шығуы мүмкін (алкоголь/есірткіге тәуелді немесе психикалық ауру). Бұл жағдайда сатып алынған үйді сот арқылы қайтарып алынуы мүмкін. Бұған жол бермеу үшін меншік иесімен алғаш кездескенде  пәтерді кімнен және қалай алғанын, не үшін сататынын, көршілерді қалай сипаттайтынын, тұрғылықты жердің жақсы/жаман жақтарын (инфрақұрылым, көлік) біліп алыңыз. ). Бұл сізге жалпы жағдайды пайымдауға, сататын адамды жақсырақ білуге, ол туралы түсінік қалыптасуына септігін тигізеді.

Сатушының оғаш әрекетін, қылығын, сөзін байқап, оның мінез-құлқына күдік туса, медициналық мекемеден анықтама талап етіңіз немесе сатып алудан мүлде бас тартыңыз.

2.Егер сатушы пәтерді кәмелетке толмаған азаматтан сыйға алған болса, ол – заңсыз. Немесе өткенде мұраға қалдырылған үй әділетсіз бөлінген болса, онда болашақта бұл үйді сот арқылы қайтарып алуы әбден мүмкін.

Мәміле жасау үшін басқа иелердің қатысуы және нотариаттық келісімі қажет. 14 жасқа толмаған балаларға қатысты – қорғаншы және қамқоршы органдардың рұқсаты қажет.

Сатушының отбасылық жағдайы туралы ақпаратты АХАЖ органдарынан сұрауға болады немесе сату-сатып алу мәмілесін нотариуста жасағанда, үй иесінен жалған ақпарат берген жағдайда әкімшілік және қылмыстық жауапқа тартылатындығы туралы анықтамаға қол қоюын сұрауға болады.

3. Егер сатушы сенімхатпен әрекет етсе, оның пәтерді сату құқығы бар-жоғын дұрыстап тексеріңіз. Онда тұрғын үй туралы мәліметтер, сенім білдірушінің қолы, құжаттың әрекет ету мерзімі және уәкілетті адамның өкілеттіктері болуы керек. Және оған ақша алу емес, тек мәміле жасау құқығы берілген болуы да мүмкін.

Сенімхат 3 жылға жарамды. Егер ол көрсетілмеген болса, онда құжат берілген күннен бастап бір жыл ішінде жарамды болады. Егер берілген күн болмаса, құжат – жарамсыз.

Сенімхаттың заңдылығын оны берген нотариуспен жеке өзі немесе нотариат палатасынан сұрау салу бойынша тексеріңіз. Мұнда бір уақытта сіз маманның өкілеттігін де тексере аласыз, мысалы, лицензиясын.

Сенім білдірілген адамнан сенім білдірушінің телефон нөмірлерін сұраңыз. Онымен хабарласып, мүлікті сатуға деген ықыласын аудио немесе видеоға жазып алыңыз.

Сатып алу/сату шартын дұрыстап тексер

1. Ол маңызды және әдеттегідей шарттар тізімін қамтуы керек.

Маңыздыға мыналар кіреді: келісімшарт шарты, мекенжайы, қабаты,  ауданы, бағасы, төлем тәртібі, мөлшері, егер тұрғын үй бөліп-бөліп сатылатын болса.

Әдеттегідей шарты: тараптардың жауапкершілігі, пәтерді қабылдау және беру тәртібі, сатушының жылжымайтын мүлікті беру жөніндегі міндеттемесінің уақыты мен сәті, келіспеушіліктер мен өзгертулерді шешу тәртібі, келісімшартты бұзу, тараптардың басқа шарттары, оны заңды заңмен немесе келісіммен шартта өз бетінше анықтай алады.

2. Шарт міндетті түрде жазбаша (баспа мәтінінде) екі дана жасалады, мәміле сомасы теңгемен көрсетіледі. Кейін нотариус құжатты куәландырып,  мемлекеттік тіркеуге жібереді.

3. Қолма-қол ақшамен төлеу кезінде келісімшартта сатушының төлемді сол жерде алғаны туралы түсініктеме бере отырып, ақша аудару фактісін көрсетіңіз. Бұл жағдайда нотариус қаражат оның қатысуымен аударылғаны туралы ресми кепіл беруі керек. Аударым арқылы төлеген жағдайда, бұл тиісті банктік құжатпен расталады.

Заңгерлер сату-сатып алу келісімінде тұрғын үйдің нақты бағасын ғана көрсетуді қатаң ұсынады. Өйткені төмен көрсетілген сомаға байланысты наразылық білдіретін оқиғалар да бар.

4. Мүлікті қабылдау-тапсыру актісін жасаңыз.

Не нәрсе күдік тудыруы керек

- Үй иелерінің жиі ауысуы, әсіресе соңғы үш жылда. Бұл Қазақстандағы ескіру мерзімі, онда мәміле үшінші тұлғалардың талабымен жарамсыз болып табылуы мүмкін.

- пәтерге қатысты сот дауы болуы.

- құжаттардағы сәйкессіздіктер.

- сенімхат бойынша сату.

- Жедел сатылым.

- Пәтердің төмен бағасы. Егер ол балама пәтерлердің бағасынан едәуір төмен болса, ендеше құжаттарды асқан мұқияттылықпен зерттеуге түрткі болады.

Материал Krisha.kz сайтынан аударылып алынды.