Виктор Микрюков, Қазақстан тұрғын үй салушылар қауымдастығының президенті:

- «7-20-25» бағдарламасы өзінің тиімділігін көрсеткен жоқ. Бекітілген тұжырымдамаға сәйкес 2018 жылдан 2021 жылға дейінгі мерзімге ипотекалық несиелер 700 миллиард теңге көлемінде берілуі керек еді, ал берілген барлық несиенің жалпы сомасы тек 493 миллиардты құрады.

Егер бағдарламаның жылдар бойы қалай орындалғанын қарасаңыз, онда 2018 жылы «7-20-25» жоспары бойынша 100 миллиард теңге бөлінуі тиіс болатын, ал іс жүзінде тек 39 миллиардқа несие берілді; 2019 жылы 150 миллиардтың орнына 96 миллиард бөлінді; 2020 жылы біраз серпіні байқалды – жоспарланған 200 миллиардтың 185 миллиардына несие берілсе, ал биыл 250-дің тек 93 миллиарды.

Біздің ойымызша, бағдарламаның дұрыс орындалмауы белгіленген өлшемге байланысты:

- бағдарламаны бастапқы тұрғын үйге бағыттау (жаңа енгізілген). Бұл құрылыс салушылардың ұсынысын қалыптастыруға мүмкіндік бермеді, өйткені пайдалануға берілгенге дейін пәтерлердің шамамен 90% салуға тиіс;

- ипотекалық несиенің ең жоғарғы мөлшері (25 млн) жылжымайтын мүліктің қымбаттауына байланысты республикалық маңызы бар қалаларда бағдарламаны толық орындауға мүмкіндік бермеді.

 

Көрсетілген мәселелерді шешу үшін Қазақстан тұрғын үй салушылар қауымдастығы үлескерлерден белгіленген тәртіппен қаражат тартуға, сондай-ақ ипотекалық несиенің шекті құнын көтеруге рұқсат алуға қатысты, салынып жатқан жобаларды бағдарламаға енгізу туралы бірнеше рет түзету енгізуге бастама көтерген.

Ипотекалық бағдарламалардың жабылуы жылжымайтын мүлік нарығына кері әсерін тигізеді. «7-20-25» және «баспана Хиттің» тоқтатылуы  бәсекелестіктің болмауына байланысты екінші деңгейлі банктердің ипотекалық өнімдерінің қымбаттауына әкеледі.

Құрылыс көлемі мен құрылыс салушыларға қолдау көрсетуге келетін болсақ, қазіргі құрылыс материалдарының қымбаттауы шаршы метр құнын төмендетпейді деп ойлаймын. Сонымен қатар, көрсетілген бағдарламаларға сәйкес пәтерлерін сатқан аймақтағы құрылыс салушылар көп зардап шегеді.

Осы екі ипотекалық бағдарламаның жабылуынан өмір сүру жағдайын жақсартқысы келетін Қазақстан Республикасының құрылыс салушылары мен азаматтары ұтылады деген қорытынды жасауға болады.

Эльдар Шамсутдинов, экономист:

- Кез келген мемлекеттік бағдарлама әлеуметтік мәселелерді шешуге немесе экономиканың жекелеген салаларын ынталандыруға арналған. «7-20-25» және «баспана Хит» бағдарламаларына осы екі мақсат қойылды. Менің ойымша, ол мақсат орындалды. Бұл бағдарламалардың іске қосылуы ипотекалық несиелендіруді екі еседен астам арттырды. Енді банктер өз клиенттері үшін осындай ұсыныс әзірледі, осылайша Ұлттық банк өзіне тән емес қызметтен арыла алады.

Бұл бірінші кезекте мемлекеттік бағдарлама операторы емес – Орталық банк.

Банктердің ипотекалық несие нарығының дамуын өз бетімен іске асырып жатқанын Ұлттық банктің 2020 жылға арналған статистикасы дәлелдейді. Былтыр 2,3 трлн теңге көлемінде ипотекалық несие берілген. Оның ішінде «7-20-25» және «Баспана Хит» бағдарламалары бойынша 349,7 млрд. Сонымен, бағдарламалардың аяқталуы ипотека нарығының жағдайына ешқандай әсер етпейді.

Барлығы екі бағдарлама іске қосылған 2018 жылдан бастап 2020 жылдың желтоқсанына дейін «7-20-25» бағдарламасы бойынша 258,7 млрд.теңге, «Баспана хит» бағдарламасы бойынша 370,1 млрд.теңге несиелер берілді. Екі бағдарлама да өз міндетін орындап, кепілге салынған қаражат шегі аяқталғаннан кейін аяқталады.

Арман Байғанов, экономист:

-Менің ойымша, бұл шешімнің себептерінің бірі - елдегі ұзаққа созылған дағдарысқа байланысты қаржылық базаның тарылуы. Бұл жағдай 2022 жылы жылжымайтын мүлік нарығын құлдыратуы мүмкін. Өйткені коммерциялық банктер қаржыландырудың төмен ставкасын ұсына алмайды, ал жоғары инфляция жағдайында Ұлттық банктің негізгі мөлшерлемесі сол  бұрынғы деңгейінде қалуы мүмкін.

Биылғы салымшылардың өз зейнетақы қорын жылжымайтын мүлік сатып алуға пайдалануы және 2022 жылы жеңілдетілген несиелендірудің болмауы жылжымайтын мүлік нарығындағы операциялар көлемінің азаюына ықпал етеді. Ал бұл бағаның төмендеуіне, бағаны түзетуге түрткі болады. Өйткені жылжымайтын мүлік нарығы тым жоғары бағаланған.

Материал Krisha.kz сайтынан аударылып алынды.