Виктор Микрюков, Қазақстан тұрғын үй салушылар қауымдастығының президенті:

– Жалпы, елімізде құрылыс индустриясы түбегейлі өзгеріске ұшыраған жоқ: өңірлерде құрылыс жүріп жатыр. Алматыда болған күрделі жағдайға байланысты кейбір нысандардың жұмысы тоқтатылды, бірақ қазір бәрі әдеттегі жұмысына оралады деп ойлаймын.

Қазақстандағы оқиғаны әлемнің басқа елдеріндегі, Украинадағы, Беларусьтегі, Грузиядағы оқиғалармен салыстыратын болсақ, ондағы экономикалық жағдай айтарлықтай өзгерген жоқ. Тіпті қысқа және орта мерзімді кезеңде де қатты күйзеліс болған жоқ.

Әрине, жаңа тренд пайда болды – құрылыс компаниялары қауіпсіздікке назар аударуы керек. Бұл дабыл қоңыраулары, әскерилендірілген күзет, мықты қоршаулар, жетілдірілген бейнебақылау.

Жалғасын табатын тренд – жылжымайтын мүліктің инвестициялық тартымдылығы. Мысалы, Алматыда осы оқиғаларға дейін делдалдардың табысы 20-25%, Нұр-Сұлтанда 7-10% болған. Яғни, баспанаға инвестиция салу тиімді, бұл әрқашан кепілді табыс.

Егер тұрғын үйдің құны туралы айтатын болсақ, онда ол тек құрылыс материалдарының бағасына байланысты. Нарық өсе береді. Құрылыс көптеп салынады, ал бұл материалдардың бағасына және шаршы метр бағасының жоғарылауына әсер етеді.

Жалпы өзгерістерге келетін болсақ, қаңтар оқиғаларынан кейін біз Қаржы министрлігімен бірнеше кездесу өткіздік. Кедергілердің азаюына байланысты құрылыс шығыны азайып, бағаға оң әсер етеді деп ойлаймын. Бұл құрылыс компанияларына серпін беріп, бағаны көтерудің қажеті болмайды, өйткені құрылыс компаниялары оңай, жеңіл және ыңғайлы жұмыс істей алады.

Марина Грушина, жылжымайтын мүлік агенттігінің директоры:

– Дайындалып жатқан мәмілелердің шамамен 50 пайызы орындалмай қалды.

Тұрғын үйдің эконом-кластан премиум-класқа дейінгі барлық сегменттеріндегі сатушыларға келетін болсақ, 10% нарықты тастап, 70% бұрынғы күйінде қалды, 20% бағаны 5-10%-ға көтерді.

Сұраныс өзекті болды, байланыстың болмауына байланысты мәжбүрлі тоқтату да әсер етті.

Тұрғын үй бағасы қалай болады, оны енді сұраныс көрсетеді. Ал біз оны бір айдан кейін түсінетін боламыз.

Нарық қазір өзінің табиғи фазасында. Жылжымайтын мүлікке мұқтаж адамдар үйді сатып алып, сатып та жатыр, сондықтан олар да объектінің құнын құрайды.

Баспана салушылар енді қандай әрекетке көшетінін байқайық, олар құны мен шектеулігін ескере отырып, жылдар бойы объектілерді сатуды тоқтата алмайды. Бұл олардан қандай да бір әрекетті талап етеді: не құрылысты тоқтатып, банкротқа ұшырау керек, не қаражат іздеп, нысандардың құрылысын аяқтайды, ал олардың құны банктерден түсетін пайыз есебінен өседі, немесе балама әдістерді іздейді.

Менің ойымша, бұл ұзақ тікелей төлем - 3-5 жылға. Мұндай жобалар қазір де бар. Қалғаны оларды қуып жетіп, қарапайым тұтынушы үшін одан да тиімді құралдарын ұсынады деп ойлаймын.

Сарапшылардың пікірінше:

• Тұрғын үй бағасына дәстүрлі түрде құрылыс материалдарының құны мен баспанаға деген сұраныс әсер етеді.
• Сұраныс азаймайынша, бір-екі айдан кейін нарық жанданады.
• Құрылыс компанияларынан ұзақ төлемге ұсыныс түсуі мүмкін.
•  Жаңа тұрғын үй кешендерінің қауіпсіздігі артылады.
• Алдағы жарты жылда бағаның күрт өсуі болмайды.

Эльдар Шамсутдинов, экономист:

— Әзірге нарыққа Алматы трагедиясы мен елде осыдан бір апта бұрын орын алған бейберекетсіздік қатты әсер еткен жоқ. Кейбір жағдайларда сатып алушылар аз болғанымен, тіпті бағаның өсуі байқалады.

Менің пікірім: бірнеше айға сұраныс айтарлықтай төмендейді. Жағдай түпкілікті тұрақтанғанша көп ақша салғысы келетіндер аз.

Үйін шынымен сатқысы келетін адамдар сатып алушылардың тәуекелін өтеу үшін сұранысын азайтуға мәжбүр болады.

Бұл құрылыс компанияларына да қатысты. Олардың көпшілігінің банктерде ірі көлемдегі несиелері бар, олар тұрақты ақша ағынымен қамтамасыз етілген. Тұтынушылардың сұранысы төмендесе, құрылысшылар да  жеңілдік жасауға, несие берушілермен кейінге шегеру туралы келіссөз жүргізуге немесе мемлекеттен көмек сұрауға барады.

Халықтың басқа елдерге жаппай кетуіне байланысты пәтерлер құны төмендейді деп үміттенудің де қажеті жоқ. Әлемде коронавирус өршіп тұрған кезде, егер сіз жоғары білікті маман болмасаңыз, көшу өте қиын әрекет.

Тұрғын үй нарғындағы үрдіс өзгеретіні сөзсіз. Сатып алушылар енді орталыққа жақын жерден ғана емес,аумақтың қауіпсіздігіне,бөгде адамдардан жабық аулаға, ынтымақты, тату көршілеріне де назар аударатын болады. Біз тым ұзақ пәтеріміздің есігін қымтап жауып өмір сүріп келдік.

Бағаны мемлекет бақылауы мүмкін дегенге қатысты айтарым, тұрғын үй құны коммуналдық төлем мен көліке жанар-жағармайға қарағанда әлеуметтік жағынан азырақ аспект. Қатаң бақылау міндетті түрде енгізілмейді, бірақ алдағы жарты жылда бағанын құрт өсуіне де жол берілмейді. Көбінесе нарық тетігі багана тұрақтандыруға - сұраныстың төмендеуіне әсер ету керек.

Коммерциялық жылжымайтын мүлікке келер болсак, оның тағдыры қалай болатыны, мерзімі де белгісіз. Адамдар көпке деп көшеге шығуға қорқады. Жаңа бизнес ашу немес кеңейту – оның қазір қаупі жоғары. Тәртіпсіздік кезінде зардап шеккен кәсiпкерлерге мемлекет көмек көрсетуге уәде бердi, бiрақ ол қандай көлемде, қанша екені де әзірге белгісіз.