Қазір Қазақстанда жылжымайтын мүлікпен жасалатын мәмілелердің 40 пайызы, яғни жартысына жуығы ипотекаға рәсімделеді. Сонымен, егер сіздің мүлкіңіз ипотекаға жарамды болса, оны тезірек сату ықтималы жоғары болады. Бірақ ол банктің талаптарына сәйкес болуы керек, өйткені сатып алғаннан кейін ол несиеге кепіл болады.

Пәтер немесе үй жарамайды емес, егер:

— қайта жобаланған болса (перепланировка);

— салынған жылы 60 жылдан асқан болса (кірпіш және монолитті үйлер) және 50 жылдан астам (панель және ағаштан салынған үйлер);

— арест қойылған болса;

— коммуналдық төлем бойынша үш және одан да көп айға берешегі бар болса.

Егер жер үйді сататын болсаңыз, онда ЖТҮҚ (жеке тұрғын-үй құрылысы) немесе ЖҮШ (жеке үй шаруашылығы) болуы керек, ал жеке үйі бар бау-бақша учаскелері (саяжай) ипотекаға сатылмайды.

Мүлік банктің талаптарына сай болса, хабарландыруда «ипотекаға жарамды» деп батыл көрсетуге болады, сол арқылы әлеуетті сатып алушылардың саны да артады.

Ипотекаға пәтерді қалай сатуға болады

Ипотекалық сату стандартты мәміледен біршама ерекшеленеді. Бастапқыда бәрі әдеттегідей: сатып алушымен кездесу, пәтерді көрсету, бағасымен келісу және т.б. Егер бәрі келісілген болса және пәтеріңіз сатып алушының көңілінен шығып жатса және сатушы оны ипотекаға сатуға қарсы болмаса, онда бағалаушыны шақырасыз.

Банкке несие беру үшін арнайы маман болашақ ипотекалық тұрғын үйді тексеріп, оның жағдайын растап, нарықтық құнын анықтап, оны бағалау актісінде көрсетуі қажет. Тап сон негізге ала отырып, сатып алушыға несие сомасын есептеп береді.

Бағалаушы бәрін тексеріп қарайды, суретке түсіреді, құжаттармен нақты деректерді тексеріп барып, акті жасайды. Бағалау бір күннен бес күнге дейін дайындалады.  Бағалаушының бар қызметін сатып алушы төлейді.

Сатушыдан тек пәтерін тексеруге және оның құжаттарын ұсынуға рұқсат қажет.

Әрі қарай сатып алушы банкке бағалау актісін жіберуі керек.

Сондай-ақ оған жылжымайтын мүліктің құжаттарын тіркеу керек:

— техникалық жоспардың көшірмесі (жеке үйді сату кезінде – техникалық төлқұжат және жер учаскесіне мемлекеттік куәлік);

— құқығын белгілейтін құжаттың көшірмесі (сатып алу, айырбастау, сыйға тарту шарты);

— техникалық жағдайы және жылжымайтын мүлікке ауыртпалықтардың жоқтығы туралы анықтамалар.

Құжаттардың көшірмелерін беруге қорқатын болсаңыз, қолмен үлкен әріптермен «Банкке арналған көшірмелер» деп жазыңыз немесе нотариустан мөртаңба сұраңыз.

Енді бірнеше күн күтуіңіз керек. Банк ұсынылған құжаттарды қарап барып, шешімін қабылдайды. Әдетте, құжаттарды банктің тексеруі бір күннен бес күнге дейін созылады.

Егер банк бас тартса, мәміле бұзылады. Ал егер де бәрі дұрыс болса, сатып алушы несие алуға рұқсат алып, банк кепілдік хатын береді. Осыдан кейін мәміле жасай аласыз.

Мұнда бәрі стандартты: сатушы мен сатып алушы нотариусқа келіп, сатып алу-сату шартын жасасып, оған қол қойып, тіркеуге жібереді.

Нотариалдық қызметті төлеу – келісім бойынша (50-де 50 немесе тараптардың бірі ғана төлейді).

Бірден есептеспейсіз

Бірақ маңызды нәрсе бар, ол — есептесу. Сатушы сату үшін ақшаны әдеттегідей алмайды, яғни сатып алу - сату келісімшартына қол қойғаннан кейін бірден ала алмайды. Ипотекаға сату бойынша сату кезінде шартта сатушының шотының нөмірі көрсетіледі, оған операция тіркелгеннен кейін банк ақша аударады. Сатып алу-сату шартына банктің кепілдік хаты қоса берілуі тиіс.

Заң бойынша, сатып алу - сату келісімшарты тіркелген күннен бастап 14 күн ішінде болуы керек. Бірақ, әдетте, ақша щотқа екі-бес күн ішінде түседі.

Мәміле жасамас бұрын сатушы банк шотын ашуы керек (егер ол жоқ болса).

Соңында, мынадай ақыл-кеңес: егер сатып алушы ипотекалық несие алушы болса, одан банктің алдын ала мақұлдауын көрсетуді сұраңыз. Көптеген пәтер іздеушілер банктен несие ала ма, жоқ па, қанша сомаға үміт артатынын алдын ала білмей тұрып, пәтер іздей бастайды. Егер алдын ала банктің мақұлдауы бар болса, онда сатып алушы адам баспана сатып алуға жауаппен қарағаны. Бұл әрине, сатушының уақытын зая кетірмейді.