1. Жемқорлыққа қарсы заңдар мен нормативтік актілер
Қазақстанда жемқорлықпен күресу үшін бірқатар заңдар мен нормативтік құжаттар қабылданды:
- «Жемқорлыққа қарсы күрес туралы» заң (2015 жылы қабылданған). Бұл заңның мақсаты — мемлекеттік органдар мен қызметкерлердің әрекеттерін ашық әрі әділ ету, сондай-ақ жемқорлыққа қарсы қоғамдық бақылауды күшейту.
- «Қоғамдық бақылау туралы» заң (2016 жылы қабылданған). Бұл заң үкіметтің ашықтығын және азаматтық қоғамның мемлекеттің шешімдеріне ықпал ету мүмкіндігін арттырады.
- «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі»: 2015 жылдан бастап Қазақстанда сыбайлас жемқорлықпен күреске жауапты мемлекеттік орган — Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі (СК агенттігі) құрылды. Бұл орган жемқорлықпен күрес, құқық бұзушылықтардың алдын алу және сыбайлас жемқорлыққа қарсы шараларды іске асырумен айналысады.

2. Жемқорлықпен күрес жөніндегі ұлттық стратегиялар

Қазақстанның жемқорлыққа қарсы іс-қимылының стратегиялық бағыты бірнеше негізгі бағытты қамтиды:
   - Превентивті шаралар: Жемқорлықтың алдын алу үшін мемлекеттік қызметкерлердің моральдық және этикалық стандарттарға сай болуын қамтамасыз ету. Бұған мемлекеттік қызметкерлердің декларациялау жүйесін енгізу, ашықтықты қамтамасыз ету, сондай-ақ жемқорлыққа қарсы тренингтер мен курстар өткізу кіреді.
   - Қоғамдық бақылау мен ақпараттық ашықтық: Мемлекеттік органдар мен бюджеттік ұйымдардың қызметін бақылауды күшейту үшін азаматтық қоғамның қатысуы қамтамасыз етілуде. Мысалы, «Open Government» жобасы және «Ақпараттық ашықтық индексі» сияқты бастамалар азаматтық бақылауды дамытуға бағытталған.
   - Кадрлық саясат: Мемлекеттік қызметшілердің адалдық деңгейін арттыру үшін мемлекеттік қызметке қабылдау мен тағайындау рәсімдері ашық және транспарентті болуы тиіс. Мемлекеттік қызметкерлердің пара алуына жол бермеу үшін олардың жалақысын арттыру, сондай-ақ «тегін сыйлықтар» мен басқа да ынталандырулардан бас тарту көзделген.
   
3. Жемқорлыққа қарсы ұлттық агенттік
Қазақстанда 2015 жылы құрылған Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі (СК агенттігі) жемқорлыққа қарсы күрес бағытындағы басты мемлекеттік орган болып табылады. Агенттіктің қызметі бірнеше бағыттан тұрады:

- Құқық бұзушылықтарды анықтау: Агенттік сыбайлас жемқорлыққа қатысты құқық бұзушылықтарды тергеумен айналысады. Агенттік жемқорлыққа қатысты қылмыстық істерді тергеу, парақорлық фактілерін анықтау, айыпталушыларды қамауға алу және олардың мүлкін тәркілеу шараларын қолданады.
- Қоғамдық бақылау және білім беру: Агенттік қоғамды жемқорлықтың зияны туралы хабардар етуге, жемқорлықты болдырмауға бағытталған ақпараттық науқандарды өткізуге ұмтылады. Сонымен қатар, мемлекеттік қызметшілер үшін сыбайлас жемқорлыққа қарсы тренингтер мен білім беру бағдарламаларын ұйымдастырады.
- Мемлекеттік қызметті цифрландыру: Мемлекеттік қызметтерді автоматтандыру және цифрландыру жемқорлық тәуекелдерін азайтуға көмектеседі. Мысалы, E-gov платформасы арқылы мемлекеттік қызметтерді онлайн түрде алу азаматтардың қолжетімділігін арттырып, жемқорлықты төмендетуге ықпал етті.

4. Жемқорлықпен күрес жөніндегі халықаралық ынтымақтастық
Қазақстан халықаралық деңгейде жемқорлыққа қарсы күреске белсенді қатысады. Ол көптеген халықаралық ұйымдардың мүшесі болып табылады, соның ішінде:
- БҰҰ-ның сыбайлас жемқорлыққа қарсы Конвенциясы (2005).
- ТМД елдерінің сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы келісімдері.

- Астана декларациясы (2019 жыл) — Қазақстанның жемқорлыққа қарсы күрес бойынша халықаралық ынтымақтастықты дамытуға бағытталған маңызды қадамдарының бірі.
- Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШЫҰ) және Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) сияқты аймақтық ұйымдар аясында да жемқорлықпен күрес мәселелері қарастырылады.

Қазақстанның халықаралық ынтымақтастық аясында жемқорлыққа қарсы шараларды күшейту үшін басқа мемлекеттермен тәжірибе алмасу, жемқорлыққа қарсы заңдарды жақсарту, сондай-ақ халықаралық тергеу органдарымен жұмыс істеу жүргізіледі.

5. Жемқорлықпен күрестің нәтижелері мен мәселелері
Қазақстанда жемқорлықпен күрес саласында бірқатар оң нәтижелерге қол жеткізілді:
- Құқықтық жауапкершілік: Жемқорлыққа қатысты көптеген айыпталушылар сотқа тартылып, олардың мүліктері тәркіленді. Әсіресе жоғары лауазымды тұлғаларға қатысты қылмыстық істердің тергелуі қоғамның сенімін арттыруға бағытталған.
- Ашықтық пен цифрландыру: Мемлекеттік қызметтерді цифрландыру жемқорлықтың алдын алу үшін үлкен қадам болып табылады. Әр түрлі мемлекеттік қызметтер мен рәсімдерді онлайн жүйеге енгізу жемқорлық тәуекелдерін азайтуға мүмкіндік береді.

- Қоғамдық бақылаудың күшеюі: Әлеуметтік желілер мен медиа арқылы жемқорлыққа қарсы ашықтықты арттыру, сондай-ақ азаматтардың мемлекеттік органдардың қызметіне белсенді қатысуы — жемқорлыққа қарсы күрестің маңызды аспектілерінің бірі.

Алайда, әлі де шешуді қажет ететін мәселелер бар:
- Сыбайлас жемқорлықтың жүйелік сипаты: Кейбір мемлекеттік органдарда жемқорлықтың әлі де жоғары деңгейі сақталып отыр. Бұл күрестің тиімділігін төмендететін фактор болуы мүмкін.
- Қоғамның сенімі: Жемқорлыққа қарсы шаралар іске асырылғанымен, қоғамда әлі де жемқорлықтың таралуы туралы күмәндер бар. Қоғамның мемлекеттік органдарға деген сенімі айтарлықтай деңгейде арттырылуы тиіс.

Қорытынды
Қазақстанда жемқорлықпен күрес үздіксіз жүргізілуде және көптеген шаралар қабылдануда. Жемқорлыққа қарсы заңдар мен агенттіктердің жұмысы, сондай-ақ мемлекеттік қызметтердің цифрландырылуы жемқорлықты азайтуға бағытталған оң қадамдар болып табылады. Дегенмен, жемқорлыққа қарсы күрестің тиімділігін арттыру үшін қоғамдық бақылауды күшейту, құқық қорғау органдарының жұмысын жетілдіру және азаматтардың белсенділігін арттыру қажет.